Bebek sahibi olamayan çiftler için yardımcı bir üreme yöntemi olan tüp bebek tedavisinde anne adayından toplanan yumurtalar, baba adayından alınan sperm hücreleri ile laboratuvar ortamında döllenmektedir. Bu döllenmeden sonra elde edilen embriyonun anne adayının rahmine yerleştirilmesinin ardından başlayan hamilelik süreci tıpkı doğal yollarla kalınan hamilelik gibi devam etmektedir.
Çiftlere tüp bebek tedavisi uygulanırken iki farklı yöntem uygulanmaktadır. bu yöntemlerden biri klasik tüp bebek tedavisi olarak adlandırılır. Klasik tüp bebek tedavisinde yumurta ve sperm aynı ortama bırakıldıktan sonra döllenmenin doğal yollardan gerçekleşmesi beklenmektedir. Tüp bebek tedavisinde uygulanan diğer yöntem ise mikroenjeksiyon yöntemi olarak adlandırılır. Mikroenjeksiyon yöntemi ise baba adayından alınan spermin, anne adayından alınan yumurtanın içerisine direkt enjekte edilmesiyle uygulanmaktadır. Tüp bebek tedavisinde uygulanan her iki yöntemde de başarı şansı çok yüksek olsa da çiftlere hangi tedavi yönteminin uygulanacağına çiftlerin sağlık durumu ve üreme kabiliyetlerine bakarak hekim karar vermektedir.
Tüp Bebek Nedir?
Çiftler düzenli olarak ve korunmasız bir şekilde 1 yıl boyunca cinsel ilişki yaşamasına rağmen bebek sahibi olamıyorlarsa, sağlık muayenesinden geçmeleri uzmanlar tarafından özellikle tavsiye edilmektedir. Hatta anne adayının yaşı 35 üstüyse bu süre 6 aya düşmektedir. Gebeliğin doğal yollardan gerçekleşmesi için kadın üreme sistemiyle birlikte hormonal düzenin ve birçok farklı organın aynı anda uyum içerisinde çalışması olmazsa olmazdır.
Gebeliğin doğal yollardan gerçekleşmesi için öncelikle beyindeki hipotalamus bölgesi, yine beyindeki hipofiz bezini uyararak harekete geçirmekte, hipofiz bezi ise LH ve FSH olarak adlandırılan hormonların salgılanmasını sağlamaktadır. Daha sonra bu hormonlar, dolaşım sistemi yardımıyla yumurtalıklara ya da diğer adıyla overlere ulaşmakta ve yumurtalık rezervinde yer alan yumurta foliküllerini uyarmaktadır. Bu sayede yumurtalardan bazıları olgunlaşma sürecine girmekte ve içlerinden en sağlıklı olanı çatladıktan sonra yumurtalıkla rahim arasındaki kanal olan fallop tüplerine bu yumurta atılmaktadır. Bu aşamada döllenmesi gereken yumurta sadece 24 saat ömre sahiptir. Erkeğin üreme hücresi spermin, kadının vücudundaki yaşama süresi ise ortalama 4-5 gün civarındadır. Bu nedenle de yumurtanın döllenmesi ya yumurtlamadan evvel, ya da yumurtlamanın olduğu gün cinsel ilişki yaşanmasıyla gerçekleşmektedir.
Bu süreçte yumurtanın içerisindeki folikül, salgıladığı östrojen hormonuyla rahim duvarını kalınlaştırmaktadır. Döllenen yumurta ise rahme gelerek embriyonun kalınlaşan rahim duvarına tutunmakta ve böylelikle gebelik süreci başlamaktadır. doğal yollardan gebeliğin gerçekleştiği bu süreçte kadın veya erkekte üremeye dair görülen farklı problemler doğal yollardan gebeliğin gerçekleşmesine engel olmaktadır. Bu nedenle bu tür farklı problemlerin görüldüğü çiftler, üremede alternatif tedavi yöntemleri arasında yer alan tüp bebek tedavisine yönelmektedir. Bu tedavi yönteminde yumurtalar anne adayından toplandıktan sonra baba adayından alınan sperm hücreleri ile laboratuvarda döllenmekte ve bu döllenmeyle birlikte oluşan embriyo anne adayının rahmine transfer yoluyla yerleştirilmektedir. Bu transferin gerçekleşmesinin ardından anne adayının Beta HCG seviyesine kan testiyle 2 hafta sonra bakılmaktadır. Bu test sonucunun gebeliğin başarıyla başladığını göstermesi ise anne adayı için gebelik sürecinin başladığı anlamına gelir. Normal gebelik süreci ile tüp bebek tedavisi sonucunda gerçekleşen gebelik süreci arasında hiçbir fark olmadığı için iki gebeliğin süreci de aynıdır.
Tüp Bebek Tedavisinde Hangi Şartlar Aranır?
Anne adayından yumurtalar toplandıktan sonra bu yumurtaların baba adayından alınan sperm hücreleriyle laboratuvar ortamında döllenmesi ve içlerindeki en sağlıklı embriyonun anne rahmine yerleştirilmesine tüp bebek tedavisi denir.
Tüp bebek tedavisi başlamadan evvel kadının ve erkeğin üreme kabiliyetleri ile ilgili hekim tarafından değerlendirme yapıldıktan sonra anne adayının yumurtalarının olgunlaşma sürecine girmesiyle hormon tedavisi süreci başlamaktadır. Daha sonra yumurtaların foliküllerinden çıkması için çatlatma iğnesi yapılır. Anne adayından yumurtalar toplanırken transvajinal ultrason denilen yöntemle anne adayındaki olgunlaşmış yumurtalar toplanmaktadır. Bu işlem yapılırken yumurtaların döllenmesi için baba adayından sperm hücreleri alınmaktadır. Üreme hücrelerinin laboratuvar ortamında bir araya getirilmesiyle döllenme işlemi sağlanmaktadır. Bu döllenme işleminden sonra ortaya çıkan embriyoların en sağlıklısı, diğer bir ifadeyle en iyi tüp bebek, ultrasonografiyle anne adayının rahmine transfer edildikten yaklaşık yarım saat sonra çift evlerine gönderilmektedir.
Bazı vakalarda ise annenin rahmine birden fazla embriyo transfer edilmesi şarttır. Bu tür durumlarda anne rahminde birden fazla embriyo olduğu için çoğul gebelik gelişme olasılığı oldukça yüksektir. Menopoz döneminden evvel her yaş grubunda insana tüp bebek tedavisi uygulanabilse de gebelik olasılığının 40 yaşından sonra azaldığı bilinmelidir. Tüp bebek tedavisi uygulama sayısında ise herhangi bir üst sınır olmadığı bilinmelidir.
Çiftlere tüp bebek tedavisi uygulanabilmesi için 35 yaşından küçük kadınların korunmasız bir şekilde ve düzenli olarak 1 yıl boyunca cinsel ilişkiye girmesi, 35 yaş üstü kadınların ise aynı koşullarda 6 ay boyunca cinsel ilişkiye girmesi şartı aranmaktadır.
Tüp Bebek Tedavisi Hangi Aşamalarda Gerçekleşir?
Tüp bebek tedavisine yönelik işlemler tüp bebek tedavi merkezince yürütüldüğünden dolayı tüp bebek tedavisinin başlaması için bu merkezlerle ön görüşme yapılması gerekmektedir. Tüp bebek tedavisine başlanırken hekim tarafından ilk olarak çiftin öyküsü dinlenmekte, daha sonrada kadının üreme sistemine yönelik kontroller için muayene ve ultrasonografik incelemeler yapılmaktadır. Yumurtalık kapasitesini belirlemeye yönelik de AMH denilen test yapılmaktadır. Hekim gerek görürse HSG denilen rahim filmi, kan testi, histeroskopi, serolojik testler ve tiroit fonksiyon testleri isteyebilir. Baba adayından ise sperm analizi talep edildiği gibi gerek görüldüğü takdirde üroloji hekimine muayene olması istenir. Muayene, tetkik ve değerlendirmelerin tamamlanmasından sonra çifte hangi tedavi yönteminin uygulanacağı belirlenmektedir. Tüp bebek tedavi aşamalarıyla ilgili çifte ayrıntılı bir bilgilendirme yapılmaktadır. Tüp bebek tedavisinde uygulanan aşamalar ise şöyledir;
Yumurtaların Uyarılması
Anne adayının yumurtalık rezervinde yer alan yumurtaların olgunlaşma sürecine girmesinin sağlanması için hormon tedavisi sürecine başlanmaktadır. Bu tedavinin uygulanmasında yumurtalıkların baskılanması gerektiği için anne adayına GnRH analogları verilmektedir. Daha sonra yumurtalıkların uyarmak gerektiğinden anne adayına hMG ve FSH uygulanmaktadır. Bu işlemler sayesinde anne adayındaki yumurta sayısının yanı sıra kalitesi de artırılmaktadır. Bu işlemlerin uygulanmasının üstünden 8 ila 10 gün geçtikten sonra folikül büyüklüğü 18 ila 20 mm boyutuna ulaştığı zaman yumurtalara HCG denilen çatlatma iğnesi yapılmaktadır.
Yumurtalar Toplanır
HCG yani çatlatma iğnesi uygulanmasının üstünden 34 ila 36 saat geçmesinin ardından OPU denilen yumurta toplama işlemi yapılır. Bu işlem transvajinal ultrason eşliğinde yapılmakta olup, işlem esnasında analjezisi-anestezisi uygulanmaktadır. bu işlemin uygulanması 13 ila 30 dakika aralığında sürmektedir. Anne adayı vajinal muayene pozisyonunda yapılan bu işlem esnasında acı hissetmemektedir.
Spermler Alınır
Sperm odasına alınan baba adayı burada mastürbasyon yöntemiyle sperm örneği vermektedir. Baba adayından alınan sperm örneği laboratuvara verilmektedir. Baba adayının meni içeriğinde sperm olmaması halinde ise cerrahi yöntem uygulanarak yumurtalıklardan sperm elde edilebilmektedir.
Yumurtalıkların Döllenmesi
Çiftlere klasik tüp bebek tedavi yöntemi yani kısa adı IVF olan yöntem uygulanacaksa anne adayından alınan yumurta ile baba adayından alınan sperm hücreleri laboratuvar içerisinde bulunan kültür ortamında bir araya getirilerek döllenme işleminin gerçekleşmesi beklenir.
Tüp bebek tedavisinde mikroenjeksiyon yani ICSI yöntemi uygulanacaksa baba adayından alınan sperm hücreleri, anne adayından alınan yumurtaya enjekte edilmektedir. Her iki tedavi yönteminde de yumurta döllendiği zaman embriyo oluşmaktadır.
Embriyo Transfer İşlemi
Tüp bebek tedavisinin son aşaması olan bu işlemde ise önceden oluşmuş olan embriyo, anne adayının rahmine yerleştirilmektedir. Ultrasonografi eşliğinde gerçekleştirilen transfer işlemi esnasında anne adayına anestezi uygulanmadan embriyo, kateter ile anne rahmine bırakılmaktadır.
Tüp Bebek Tedavisi Kaç Gün Sürer?
Çiftlere uygulanan tüp bebek tedavisi ortalama 15 ila 18 gün sürmektedir. Bu sürenin üstünden 10-12 gün geçtikten sonra kan seviyesindeki Beta HCG seviyesinin kontrol edilmesiyle birlikte gebeliğin gerçekleşip gerçekleşmediği anlaşılır.
Tüp Bebek Tedavisi Başarı Oranını Anne Adayının Yaşı Etkiler Mi?
Tüp bebek tedavi yönteminde başarı şansını etkileyen başlıca faktörler anne adayının yaşı ile yumurtalık kapasitesidir. Anne adayının yaşının genç olması, tüp bebek tedavisinde başarı şansını çok fazla artırmaktadır. Tüp bebek tedavisinde başarı şansını baba adayının yaşı da etkilese de ana faktör anne adayının yaşıdır. Anne adayının yaşı 20-30 yaş aralığında ise ilk tüp bebek tedavisi uygulamasında başarı olasılığı yüzde 70 seviyelerinde iken, 30-35 yaş aralığında bu başarı olasılığı yüzde 50 seviyelerine, 35-37 yaş aralığında yüzde 45 seviyelerine, 38-40 yaş aralığında yüzde 30 seviyelerine ve 40-42 yaş aralığında ise yüzde 20 seviyelerine düşmektedir.
Tüp Bebek Tedavisinde Hangi İlaçlar Kullanılır?
Tüp bebek tedavisi uygulanırken yumurtaların olgunlaşabilmesi için her anne adayı için hekim tarafından belirlenen hormon ilaçları kullanılmaktadır. Embriyolar anne adayının rahmine yerleştirildikten sonrada embriyonun rahim duvarına tutunmasını kolaylaştırmak için ise anne adayına östrojen ve progesteron hormonları verilmektedir.
